Orta Asya devleti olan Tacikistan:
1) yüzlerce kilometre mesafedeki geniş alanlar ve şehirler;
2) dağlarla kaplı iri bölgeler, yani ülkenin toplam alanının % 92’si Pamir ve Tien-Şan’ın eteklerinde yer almaktadır;
3) güçlü nehir Sırdarya ve büyük göller;
4) karayolları ve demiryollarının kötü durumu gibi coğrafi ve ekonomik özelliklerinden dolayı, ülkede havacılık önemli bir rol oynar.
İlk aşama. Tacikistan’da sivil havacılığın doğuşu
İlk hava seferi, iki antik şehri Özbekistan’ın Buhara ve Tacikistan’ın başkenti Duşanbe’yi birbirine bağladı, o zamanlar Tacikistan artık Buhara Emirliği’den çıkmış ve Özbekistan’da özerk bir bölge olarak kabul edilmişti. Uçuş, Rusya Sosyalist Federatif Sovyet Cumhuriyeti’nin tüm topraklarında havacılığın gelişimi çerçevesinde Dobrolet kuruluşu kararıyla 1924’te gerçekleşti. Pilot Rashid-bek Akhriev’in kullandığı küçük Junkers-13 uçağı, haftada üç kez bir havaalanından diğerine yolcuları taşıdı. 1927’de Taşkent’ten Semerkant ve Termez’e uçuşlar başlayarak, uçuşların coğrafyası genişledi. Aynı zamanda, Pamir Dağları üzerinden uçuşları kontrol eden Stalinabad küçük hava limanı (1920’lerde Duşanbe, Stalinabad adını taşımaktaydı) açıldı ve Duşanbe’de ise havaalanı inşa edildi. 1940’ların ikinci yarısında, Li-2 ve Yu-52 uçakları yolcuları Tacikistan’ın diğer şehirlerine ve SSCB’ye taşıdılar, piyonerler hava yoluyla Artek’e ve Kafkasya ve Kırım’ın Karadeniz kıyılarındaki diğer kamplarına gittiler.
İkinci aşama. Tacik hava grubu
1956’da Orta Asya Bölge İdaresi Tacik hava grubunu kurmaya karar verdi ve dört yıl sonra Il-18 uçağında Moskova’ya ilk sefer gerçekleştirildi. 1960’larda hava parkı Yak-40, An-24 uçakları ve yüksek irtifa uçağı An-6 ile sayısı arttırıldı ve aryıca Mi-8 helikopterleri de uçuşları yapmaktaydı. Tacik havacılık tarihinin bu döneminde yılda 750.000 yolcu taşınmaktaydı.
Üçüncü aşama. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü
1970’lerde, ülkede Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü önderliği altında yılda iki milyon insan hava araçları hizmetlerinden yararlanmaktaydı. 1979’da ilk seferle Tacikistan topraklarından, devrimin yaşandığı Afganistan’a ilk insani yardım ulaştırıldı. 1980’lerde, yeni havaalanları inşaa edilerek, pistler asfaltlanarak, Sirena otomatik bilet rezervasyon sistemi uygulanarak ülkenin havacılığı gelişiyordu.
Dördüncü aşama. 1990’lar: gerileme ve sıçrama
1991 yılında Tacikistan’da hava taşımacılığı, her yıl iki milyon yolcu taşıyarak ve Tu-134, Tu-154, Yak-40, An-24, An-26, An-28 gibi yüzlerce Sovyet uçağına, ve ayrıca onlarca Mi-8 helikopterine sahip olarak, kelimenin öz ve mecazi anlamıyla yükseklikte idi. 1992’de ulusal havayolu şirketi “Toçikiston” (günümüzde – Tajik Air) faaliyete başladı. 1992-1997 yılların iç savaşından sonra, taşınan yolcu sayısı on (!) kez azaldı ve yalnızca 1998’de Rusya ile işbirliği hakkında anlaşma imzalandıktan sonra Tacik havacılığı yeniden ‘canlandı’.
Beşinci aşama. Yirmi birinci yüzyil: gerçeklik ve perspektif
2007 yılında, Tacikistan’ın hava parkına ilk Rus olmayan Boeing 737-300 uçağı, daha sonra da birkaç Boeing modeli ve MA60 turboprop Çin uçağı eklendi.
2010 yılında kabul edilen Taşımacılığı Geliştirme Programında:
– Duşanbe hava limanında yeni bir uluslararası terminalin inşası;
– birkaç büyük havalimanı havaalanlarının yeniden yapılanması;
– günümüzde bilet satışları ve uçak içi ikram organizasyonunda tekel sahibi olan havayolu hissedarlarının özelleştirilmesi;
– ülkenin yeni Havacılık Kanununun oluşturulması;
– iş havacılık sektörünün gelişimi öngörülmüştür.
2015 yılında Tacikistan Hükümeti, hava trafik meselelerinde yasadışı müdahaleye karşı korunmak için özel önlemlerin alındığı ulusal Havacılık Güvenliği Programını kabul etti. Devlette hava taşımacılığının ana gelişme yolları tanımlanmıştır, onlar: hava parkının modern uçak ve helikopterlerle ikmali; tüm pistlerin yeniden yapılanması; hava terminallerinin modernizasyonu; uçuş coğrafyasının genişletilmesi (2018 yılında Tacikistan’ın havayolu şirketleri yirmi iki istikamette haftada 23 sefer gerçekleştiriyor).
Tacik havacılığın gelişimi ile ilgili ilginç gerçekler:
- Ülkenin havacılığında uzun yıllar çalışmış olan pilotlara “Tacikistan’ın Havacılık Emektarı” onur nişanı verilir. Mısırın altın kulakları ile çevrelenmiş yuvarlak süspansiyon üzerinde arka planı mavi gökyüzü olan, Pamir’in yeşil tepelerinin üzerinden uçan gümüş bir uçak yerleştirilmiştir.
- Tacikistan’da ilk uçak, arabadan iki yıl ve trenden beş yıl önce ortaya çıkmıştır.
3. Tanınmış bir seyahat yayını olan National Geographic Traveller dergisi, Tacikistan’ı eski SSCB’deki on popüler turistik destinasyonda üçüncü sıraya (Kırım ve Kafkasya’dan sonra) koydu.
